موتیف وگونه ها و کارکردهای آن در داستان های صادق هدایت

چکیده در آثار داستانی بررسی موتیف و نشان دادن ارتباط آن با سایر عناصر داستان به تجزیه و تحلیل دقیق تر و درک بهتر اجزای داستان بویژه پیام های ضمنی آن کمک می کند. صادق هدایت از نویسندگانی است که گاه آگاهانه و گاه ناخودآگاه در داستانهایش عناصری را که در شمول موتیف قرار می گیرند به کار برده است. موسیقی، نقّاشی، تیرگی و سرما و سایه از جمله عناصر تکرار شونده و عرب ستیزی، غلبه و قدرت سرنوشت، بی اختیاری آدمی، انزواطلبی از جمله درونمایه های تکرار شونده در داستانهای هدایت و همۀ این موارد در شمار موتیف های داستانهای او هستند. این عناصر و مفاهیم در داستانهای هدایت به نحوی معنی دار تکرار شده اند و در این تکرار گاه قصد هنری نویسنده و گاه دغدغه های فکری و عاطفی او در کار بوده است. موتیف های مفهومی (درونمایه ای) برای خواننده، دورنمایی از جهان بینی هدایت و دیدگاه خاصّ او به زندگی و انسان و همچنین ویژگی های شخصیّتی و حسّاسیّت های وی را آشکار می کنند. علاوه بر بررسی موتیف های غالب در داستان ها، در این مقاله نشان داده شده است که انواع موتیف ها مانند رنگها و ابزار و اشیای خاص یا بعضی رفتارها و حرکتهای قهرمانان که در یک داستان مستقل تکرار شده اند، کارکردهای مهمی در داستان دارند و درانسجام اثر و تقویت پیرنگ و در شخصیّت پردازی و فضاسازی های داستان مؤثّر بوده اند. واژه های کلیدی: موتیف، داستان نویسی، صادق هدایت، نقد ادبی.